Τέσσερις Έλληνες εικαστικοί αποκαλύπτουν γιατί επέλεξαν να ζουν στις ΗΠΑ, τις ευκαιρίες που θεωρούν ότι τους δόθηκαν εκεί, τις προσδοκίες τους που εκπληρώθηκαν, αλλά και τις ανατροπές που επιφέρει η σημερινή εικόνα της υπερδύναμης του Δυτικού κόσμου

Ελένη Μυλωνά

Η χώρα που με απελευθέρωσε, σήμερα με σκλαβώνει

Είχε σκοπό να βρεθεί εκεί από μικρή ηλικία. Η παραμονή της, όμως, προέκυψε… ανωτέρα βία, αφού πριν τελειώσει το μεταπτυχιακό της στη δημοσιογραφία στο Columbia, ενέσκηψε η Χούντα. «Ο πατέρας μου βρέθηκε εξόριστος στην Αμοργό και εγώ μετανάστης εξ ανάγκης, δίχως άλλη επιλογή», μας λέει από τη Νέα Υόρκη. Οι συνθήκες ήταν δύσκολες, αλλά η εμπειρία της στο περίφημο πανεπιστήμιο της έδωσε αυτοπεποίθηση και της άνοιξε πόρτες. Έκανε πολλά ταξίδια, με πιο σπουδαίο αυτό από το Λονδίνο στο Αφγανιστάν και πίσω, απ’ όπου επέστρεψε με ένα πρώτο ολοκληρωμένο φωτογραφικό οδοιπορικό. «Όταν πρωτοέφτασα εδώ, μου έκαναν εντύπωση ο σεβασμός, η εμπιστοσύνη και η αξιοκρατία. Αντί “Δεν γίνεται, δεν μπορείς”, άκουγα “Όλα γίνονται, προχώρα, μπορείς”. Υπάρχουν νομοί και ο κόσμος γενικά τους τηρεί. Αν είσαι σωστός και κάνεις καλά τη δουλειά σου, πηγαίνεις μπροστά. Δεν σου βάζουν τρικλοποδιά, σου δίνουν το χέρι. Είσαι ελεύθερος και κατά συνέπεια θα αναλάβεις τις ευθύνες σου. Η ανεξαρτησία, η ευθύτητα, η συντομία της έκφρασης, της γραφής και της συμπεριφοράς με γοήτευσαν. Το ήθος, η ευθύνη και ο σεβασμός για διάφανη επικοινωνία με καθόρισαν. Η ζωή στη διεθνή μεγαλούπολη είναι μια συνεχής περιπέτεια και σχολείο. Μουσεία, θέατρα, αίθουσες τέχνης είναι όλα προσιτά. Η πόλη είναι μια ανεξάντλητη πηγή κουλτούρας και υπεροχής».

Πώς βλέπει την Αμερική σήμερα, έπειτα από όσες προσδοκίες της έχει εκπληρώσει; «Η χώρα που με απελευθέρωσε, με σκλαβώνει. Η διάβρωση ήταν σταδιακή. Πρωτοέγινε αισθητή με την προεδρία του Ρήγκαν. Πάντα συγχυζόμουν όταν άκουγα στην Ελλάδα να εξισώνουν τα δύο αμερικάνικα κόμματα. Η προεδρία του Ομπάμα ήταν ένας θρίαμβος που τώρα μοιάζει με εκτροπή. Εδώ και τέσσερα χρόνια ζούμε τον εφιάλτη της καταστροφής του πολύτιμου σκελετού που ήταν η σφραγίδα αυτής της χώρας. Πριν λίγες μέρες, μέσα στην πανδημία και στο διχασμό, πραγματοποιήθηκαν οι σημαντικότερες εκλογές στον πλανήτη. Με κομμένη την ανάσα παρακολουθούσαμε τα αποτελέσματα για πέντε μέρες. Ξαφνικά το Σάββατο, πριν από το μεσημέρι, κλάξον και ζητωκραυγές. Σωστή απελευθέρωση. Ο λαός ανακήρυξε καινούργιο πρόεδρο. Η δημοκρατία νίκησε. Η καινούρια ηγεσία θα επαναφέρει τη χώρα στη λογική, τη συνέπεια, την ευθύνη και την ανθρωπιά και θα αντιμετωπίσει με σοβαρότητα τα παγκόσμια προβλήματα. Αναπνεύσαμε. Το υπέροχο αμερικανικό πείραμα συνεχίζεται».

Γεωργία Λαλέ

Η Αμερική είναι γλυκιά και σκληρή όπως και η ίδια η ζωή

Για την 31χρονη καλλιτέχνιδα, ήταν ένα όνειρο ζωής: «Από την πρώτη μέρα ως φοιτήτρια της Καλών Τεχνών, είπα στον εαυτό μου “Σήμερα έκανες ένα βήμα πιο κοντά στην Νέα Υόρκη”», αναφέρει. Στην οικογένειά της μιλούσαν συχνά για τα κοινωνικά επιτεύγματα της Αμερικής. Όταν πρωτοέφτασε, λοιπόν, αναρωτιόταν κατά πόσο εκπληρώνει ένα απωθημένο των γονιών της. «Λίγες μέρες μετά, καθώς κουβέντιαζα με τον πρύτανη του μεταπτυχιακού τμήματος Mark Tribe, απολογήθηκα για τα αδύναμα αγγλικά μου. Προς μεγάλη μου έκπληξη, μου ζήτησε να τον συγχωρέσω που δεν μιλάει ελληνικά. Πλέον ήξερα ότι ήμουν στο σωστό μέρος. Η Νέα Υόρκη με αποδέχτηκε για τις δυνατότητές μου και με βοηθά να αντιμετωπίσω τις αδυναμίες μου». Με θεσμική υποστήριξη από το Ίδρυμα Β&Ε Γουλανδρή για την ολοκλήρωση του μεταπτυχιακού της, καθώς και του ΙΚΥ και του School of Visual Arts, η Λαλέ αναγνωρίζει ότι κατά την παραμονή της στη διεθνή μεγαλούπολη δέχεται παράλληλα μεγάλη υποστήριξη και αγάπη από άγνωστους ανθρώπους που τη στηρίζουν επειδή πιστεύουν στη δουλειά της και εκτιμούν το πείσμα της, ενώ εκτιμά την υπάρχουσα αξιοκρατία. Και συμπληρώνει: «Η Αμερική είναι γλυκιά και σκληρή όπως η ζωή. Εκτός από τους ιθαγενείς και τους Αφροαμερικανούς που ήρθαν ως δούλοι, είμαστε όλοι μετανάστες και πρόσφυγες. Είναι μια πολυδιάστατη χώρα, με πολλές διαφορετικές πραγματικότητες, ενώ η μεγάλη της δύναμη είναι οι πολίτες της και οι κάτοικοί της. Η Αμερική είναι η πατρίδα που επιλέξαμε, όχι η εκάστοτε κυβέρνηση, ένα όνειρο, η ελπίδα για μια καλύτερη ανθρωπότητα. Και η ελπίδα δεν πεθαίνει, όταν η πάλη για ισότητα, δικαιοσύνη, υγειονομική περίθαλψη και δημόσια παιδεία είναι τρόπος ζωής για τους γονείς, τους εργάτες, τους επιστήμονες, τους γιατρούς, τους δασκάλους και τους δημιουργούς. Η μόνη προσδοκία που έχω για τη ζωή μου εδώ είναι να μπορώ να εκφράζω τον εαυτό μου και την κοινωνική πάλη για ένα καλύτερο αύριο μέσω της τέχνης».

Πάνος Τσαγκάρης

Δουλεύω με σοβαρότητα στην πιο ανταγωνιστική πόλη του κόσμου

«Πριν ακόμα ξεκινήσω να σπουδάζω τέχνη, ήξερα ότι ήθελα να ζήσω στη Νέα Υόρκη», αναφέρει και ο Πάνος Τσαγκάρης, θεωρώντας τη βορειοαμερικανική χώρα ιδανικό εφαλτήριο μιας καλλιτεχνικής πορείας. «Η μουσική και κινηματογραφική σκηνή της πόλης είχε μεγάλη επιρροή στα εφηβικά μου χρόνια. Όταν σπούδαζα στο Βανκούβερ του Καναδά, συνειδητοποίησα ότι οι αγαπημένοι μου εικαστικοί είχαν ως βάση τους για κάποιο διάστημα τη Νέα Υόρκη. Το γεγονός αυτό μόνο μεγάλωσε την επιθυμία μου να μετακομίσω εκεί, πράγμα το οποίο συνέβη».
Για τον ίδιο, τόσο η Νέα Υόρκη όσο και το Λος Άντζελες, όπου έζησε για κάποια χρόνια, δίνουν μια αστείρευτη ροή ενέργειας, η οποία χαρίζει σωματική και πνευματική εγρήγορση. «Συνδυαστικά με τα πολλά μουσεία και γκαλερί που έχουν, δημιουργούνται οι ιδανικές συνθήκες για την καλύτερη ανάπτυξη της δουλειάς και της καριέρας ενός νέου εικαστικού», εξηγεί. «Δεν είμαι σίγουρος για το πόσο έχει επηρεάσει η Νέα Υόρκη το χαρακτήρα της δουλειάς μου· σίγουρα με έχει βοηθήσει η σοβαρότητα με την οποία την αντιμετωπίζω, ζώντας ίσως στην πιο ανταγωνιστική πόλη του κόσμου».
Περιγράφει τον ενθουσιασμό που ένιωσε όταν για πρώτη φορά την επισκέφθηκε πριν μετακομίσει μόνιμα: «Έμοιαζε σαν να είχα μεταφερθεί σε κάποιο σετ ταινίας! Λόγω των ταινιών και των τηλεοπτικών σειρών με τις οποίες έχουμε μεγαλώσει, η πόλη σου βγάζει μια ζεστή οικειότητα, σαν να έχεις ζήσει εκεί σε κάποια προηγούμενη ζωή σου. Είναι μια πολυπολιτισμική μητρόπολη και αυτό βοηθά πολύ στο να μην νιώθεις ποτέ ξένος ή ανεπιθύμητος× μια πραγματικότητα που δεν ισχύει απαραίτητα για όλες τις μεγάλες πόλεις της Αμερικής. Δεκατέσσερα χρόνια μετά, νιώθω ότι η Νέα Υόρκη συνεχίζει να με μαγεύει και να με εμπνέει, παρά τους εξοντωτικούς της ρυθμούς και το σχεδόν απαγορευτικό πια κόστος ζωής».

Μαρία Ζερβός

Το περιβάλλον των ΗΠΑ ευνοεί την εποικοδομητική ανταλλαγή ιδεών

Οι προσκλήσεις από το Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ για παρουσίαση του έργου της και διδασκαλία από το 2012 την οδήγησαν να παραμείνει στη χώρα. «Καθώς το έργο μου είναι συνδεδεμένο με τη λογοτεχνία και την κινούμενη εικόνα, η εποικοδομητική συνδιαλλαγή με την πανεπιστημιακή κοινότητα ήταν σημαντική για μένα. Κατά τη διάρκεια της καλλιτεχνικής μου έρευνας, αντιλήφθηκα το εύρος της δουλειάς μου και επιχείρησα να εξελίξω στοιχεία που είχαν τις ρίζες τους στη θεωρία του κινηματογράφου. Ήταν μια μαγική διαδικασία που συνεχίζεται», σημειώνει.

Παρότι δεν είχε την προσδοκία των ευκαιριών, οι προτάσεις που προέκυψαν ήταν πολλές. «Μια μέρα σε ένα βιβλιοπωλείο, η υπάλληλος με ρώτησε αν παρακολουθώ μαθήματα στο Χάρβαρντ και αν ασχολούμαι με την τέχνη. Όταν της απάντησα καταφατικά, με έφερε σε επαφή με κάποιους Αμερικανούς ακαδημαϊκούς, ανάμεσά τους και ο σκηνοθέτης θεάτρου και καθηγητής Bob Scanlan, από όπου και προέκυψε μια υπέροχη συνεργασία. Σημαντικές ήταν για μένα οι προσκλήσεις στο The International Studio & Curatorial Program (ISCP) της Νέας Υόρκης (2017 και 2020) – το καλλιτεχνικό residency με την υποστήριξη του Ιδρύματος Κωστοπούλου – και η ατομική́ έκθεση στο Ίδρυμα Ωνάση στη Νέα Υόρκη (2016), η οποία μου έδωσε την ευκαιρία να βρεθώ στην Ελλάδα για τα γυρίσματα του βίντεο έργου μου, αναπτύσσοντας μια προσωπική εικονογραφία και το διάλογο μεταξύ φύσης και πολιτισμού, αρχαίου και σύγχρονου. Οι συνάψεις που δημιουργήθηκαν στις ΗΠΑ ήταν και είναι ανεκτίμητες. Θεωρώ πραγματικές ευκαιρίες την εποικοδομητική ανταλλαγή ιδεών και τη διεπιστημονική προσέγγιση της τέχνης».

Αναγνωρίζει ότι η εικόνα της Αμερικής δεν είναι όπως στο παρελθόν. «Οι προσδοκίες που είχα πριν ζήσω εκεί εκπληρωθήκαν μέσα από τη διαλογιστική συγκέντρωση στο καλλιτεχνικό μου έργο, το σεβασμό προς άλλους δημιουργούς και άλλες κουλτούρες, καθώς και την ελπίδα πως η καλλιτεχνική δημιουργία θα επιβιώσει ακόμα και σε εποχές ανθρωπιστικής κρίσης. Η Αμερική έχει αλλάξει πολύ και θα αλλάξει κι άλλο μέχρι να βρεθούμε σε θέση κατανόησης του αντίκτυπου της πανδημίας σε οικονομικό, κοινωνικό και πολιτισμικό επίπεδο».

Από τη Χάρι Κανελλοπούλου

Μέρος του αφιερώματος Φάκελος Αμερική στο τ.252 των Νέων της Τέχνης 

TAGS

Χάρις Κανελλοπούλου

Δείτε όλα τα άρθρα του συντάκτη